Một mạng (network) là một nhóm hai hay nhiều máy tính chia sẻ một cách thông minh thiết bị phần cứng và phần mềm với nhau. Một mạng có thể nhỏ và đơn giản như hai máy tính chia sẻ một máy in hay phức tạp như mạng rộng nhất của thế giới: Internet.
Định nghĩa mạng
Chia sẻ thông minh nghĩa là mỗi máy tính chia sẻ tài nguyên với máy tính khác hay các máy tính giữ quyền kiểm soát tài nguyên đó. Do đó một hộp chuyển mạch để chia sẻ một máy in giữa hai máy tính không đủ tiêu chuẩn như một thiết bị mạng: bởi vì hộp chuyển mạch này không phải là máy tính điều khiển công việc in, các máy tính không biết khi nào máy kia cần in và các lệnh in gây cản trở lẫn nhau.
Một máy in được chia sẻ, mặt khác có thể điều khiển được từ xa và chứa các lệnh in từ những máy tính khác nhau trên ổ cứng máy chủ in. Người dùng có thể thay đổi trình tự in ấn, giữ chúng hay xóa chúng. Việc chia sẻ thiết bị được điều khiển qua mật khẩu, thêm sự phân biệt giữa nó với một hộp chuyển mạch.
Thực sự bất kỳ thiết bị lưu trữ hay thiết bị đầu ra nào cùng được chia sẻ qua mạng, những thiết bị phổ biến nhất bao gồm như sau:
- Máy in
- Các ổ lưu trữ (ổ cứng, ổ quang hay băng từ)
- Modem
- Máy Fax
Toàn bộ ổ đĩa hay chỉ những thư mục được chọn có thể được chia sẻ với những người dùng khác qua mạng. Thêm vào việc làm giảm chi phí phần cứng do chia sẻ máy in đắt tiền và thiết bị ngoại vi khác trong số người dùng, mạng cung cấp thêm những lợi ích:
- Nhiều người dùng chia sẻ truy cập đến phần mềm và các tệp tin dữ liệu.
- Gửi và nhận Thư điện từ (email: Electronic mail).
- Sử dụng các tính năng cộng tác nhiều người dùng có thể đóng góp vào một tài liệu.
- Chương trình điều khiển từ xa được dùng để sửa các sự cố hay chỉ dẫn người dùng mới các thực hiện một tác vụ.
- Một kết nối Internet được chia sẻ trong số các người dùng.
Ghi chú:
Mạng là một đề tài rộng lớn. Để biết nhiều thông tin về mạng client/server, kết hợp mạng, mạng diện rộng tôi đề nghị cuốn “Upgrading and Repairing Networks” của nhà xuất bản Que.
Các loại mạng
Vài loại mạng tồn tại từ bố trí nhỏ hai trạm đến mạng lưới kết nối các văn phòng trong nhiều thành phố:
- Mạng cục bộ: Mạng văn phòng nhỏ nhất được xem như mạng cục bộ (LAN: local area network). Một LAN được hình thành từ các máy tính và các thành phần trong một văn phòng hay nhà cao tầng. LAN cũng được xây dựng tại gia đình từ những thành phần tương tự được sử dụng trong mạng văn phòng.
- Mạng diện rộng: Nhiều LAN từ các khu vực khác nhau được kết nối bằng cáp quang tốc độ cao. vệ tinh, các đường điện thoại dành riêng để tạo thành một mạng diện rộng (WAN: wide area network).
- Internet: Hệ thống kết nối mạng trên thế giới (WWW: World Wide Web) là phần dễ thấy nhất của lưới mạng lớn nhất thế giới. Internet. Mặc dù nhiều người dùng của Internet vẫn sử dụng modem qua kết nối quay số hơn là kết nối LAN hay WAN, bất kỳ người dùng của Internet là người dùng mạng. Internet thực sự là mạng lưới của các lưới mạng, tất cả được kết nối với nhau qua giao thức TCP/IP. Nó là một WAN theo nhiều khía cạnh. Các chương trình như trình duyệt web, giao thức truyền tải tập tin của máy trạm (FTP: File Transfer Protocol), người dùng thư điện tử là một số ứng dụng phổ biến nhất mà người dùng vận hành với Internet.
- Mạng internet nội bộ (Intranet). Intranet sử dụng các trình duyệt web, phần mềm, giao thức TCP/IP tương tự như Internet công cộng, nhưng intranet tồn tại như một phần mạng riêng của công ty. Thông thường, intranet bao gồm một hay nhiều LAN kết nối đến hệ mạng công ty khác, nhưng không giống như Internet, nội dung bị hạn chế chỉ với người dùng mà công ty chỉ định, về cơ bản, intranet là Internet riêng biệt.
- Mạng nội bộ mở rộng (Extranet). Các Intranet chia sẻ một phần nội dung của chúng cho khách hàng, nhà cung cấp hay các doanh nghiệp khác nhưng không phải với công chúng, được gọi là Mạng nội bộ mở rộng. Cũng như intranet, trình duyệt web và phần mềm khác tương tự được dùng để truy xuất nội dung.
Ghi chú:
Cả intranet lẫn extranet đều cậy vào bức tường lửa, công cụ bảo mật khác và các thủ tục giữ kín nội dung của chúng.
Những yêu cầu cho mạng
Các máy tính không thể vận hành cùng nhau trừ khi các máy tính kết nối biết chúng đang được kết nối và đồng ý một phương tiện liên lạc chung và nguồn tài nguyên nào được chia sẻ. Phần mềm mạng quan trọng ngang với phần cứng bởi vì nó thiết lập kết nối hợp lý làm các kết nối vật lý hoạt động.
Tối thiểu một mạng yêu cầu điều sau:
- Các kết nối vật lý (cáp) và/hay không dây (thường qua tần số vô tuyến) giữa các máy tính.
- Một bộ quy luật kết nối chung, được biết như giao thức mạng (network protocol).
- Phần mềm cho phép nguồn tài nguyên được phân phát hay được chia sẻ với các máy tính khác và kiểm soát sự truy cập đối với nguồn tài nguyên được chia sẻ này. Điều này có thể trong hình thức của hệ điều hành mạng (network operating system) hay NOS (như là các phiên bản cũ hơn của Novell Netware) chạy trên một hệ điều hành; tuy nhiên, hệ điều hành hiện hành như Windows, Mac OS X và Linux cũng cung cấp các dịch vụ chia sẻ mạng, do đó hạn chế việc cần thiết một NOS chuyên dụng. Một máy chia sẻ nguồn tài nguyên thường được gọi là máy chủ (server).
- Nguồn tài nguyên có thể được chia sẻ, như là máy in, ổ đĩa, ổ quang, modem và nhiều thứ.
- Phần mềm cho phép các máy tính truy cập máy tính chia sẻ tài nguyên (máy chủ). Các hệ thống truy cập được chia sẻ nguồn thường được gọi là máy trạm trên mạng (network client). Phần mềm máy trạm là một chương trình hay dịch vụ chạy trên một hệ điều hành. Hệ điều hành hiện hành như Windows, Mac OS X và Linux đều có phần mềm cho máy trạm.
Những quy luật này áp dụng cho cả mạng đơn giản nhất lẫn mạnh mẽ nhất, bất kể tính chất của chúng.